اگرچه طی سال‌های اخیر استفاده از دانه چیا (chia seed) مورد توجه عموم مردم قرار گرفته است، اما باید گفت که سابقه مصرف آن به صدها سال قبل باز می‌گردد. بسیاری از قبایل بومی آمریکا از دانه چیا به عنوان بخش مهمی از تغذیه خود استفاده می‌کردند. این دانه در مناطقی از مکزیک کشت می‌شده است.
گاهی اوقات دانه چیا با آرد مخلوط می‌شده و یا با آب مخلوط و پخته شده و برای تهیه فرنی یا سوپ مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این دانه‌ها حتی مصارف دارویی نیز داشته و برای درمان انواع بیماری‌ها، از تب گرفته تا التهاب، مصرف می‌شده‌اند. سپس به تدریج دانه چیا در بین عموم مردم محبوبیت پیدا کرده است.
ارزش غذایی دانه چیا:
چرا دانه چیا مشهور شده است؟ یک دلیل رواج مصرف دانه چیا این است که سرشار از مواد مغذی مختلف است. یک قاشق غذاخوری دانه چیا حاوی حدود ۶۹ کیلوکالری انرژی و ترکیبات زیر است:
• ۲ گرم پروتئین
• ۵ گرم چربی (این دانه فاقد چربی ترانس است)
• ۶ گرم کربوهیدرات
• ۵ گرم فیبر
• ۲ میلی‌گرم فسفر (معادل ۱۱ درصد نیاز روزانه یک فرد بزرگسال)
• ۷ میلی‌گرم کلسیم (معادل ۸ درصد نیاز روزانه یک فرد بزرگسال)
• ۸ میلی‌گرم پتاسیم (معادل ۱ درصد نیاز روزانه یک فرد بزرگسال)
• ۲ میلی‌گرم ویتامین C (معادل ۱ درصد نیاز روزانه یک فرد بزرگسال)
• ۱ میلی‌گرم ویتامین E (معادل ۱ درصد نیاز روزانه یک فرد بزرگسال)
گاهی اوقات دانه چیا با تخم شربتی و بذر ریحان اشتباه گرفته می‌شود. این در حالی است که هر ۳ این مواد با یکدیگر متفاوت بوده و دارای خواص جداگانه‌ای هستند.
استفاده از دانه چیا چه فواید و مضراتی برای سلامتی دارد؟
تحقیقات منتشر شده در مجله Journal of Food Science and Technology نشان می‌دهد دانه چیا یک منبع خوب اسیدهای چرب امگا ۳ و آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند اسید کلروژنیک، میریستین، کوئرستین و کامپفرول به شمار می‌رود. تمامی این ترکیبات در حفظ سلامت قلب نقش داشته و دارای خاصیت ضد پیری و ضد سرطانی هستند.
دانه چیا حاوی مقادیر زیادی آلفا- لینولنیک اسید (ALA) است. ALA نوعی اسید چرب امگا ۳ است که خواص آن برای سلامتی در مطالعات مختلف مشخص شده است.
فیبر موجود در این دانه به سلامت دستگاه گوارش کمک کرده و در کنترل بیماری‌های مختلف مانند دیابت نوع ۲ و فشارخون بالا مفید است. نتایج حاصل از مطالعات مختلف فواید مصرف فیبر را اثبات کرده‌اند. شواهد مطالعه‌ای که در مجله American Journal of Medicine منتشر شده نشان دهنده ارتباط بین افزایش فیبر رژیم غذایی با کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی است.
دانه چیا و کاهش وزن:
تصور می‌شود از آنجاکه این دانه حاوی فیبر زیادی است می‌تواند حس سیری را در فرد القاء کرده، از پرخوری جلوگیری کرده و به کاهش وزن کمک کند. با این حال، تا این تاریخ شواهد علمی زیادی در مورد نقش مثبت این ماده غذایی در کاهش وزن وجود ندارد.
به عنوان مثال، در مطالعه منتشر شده در مجله Nutrition Research تاثیر دانه چیا در کاهش وزن بزرگسالان مبتلا به اضافه وزن بررسی شد. در این مطالعه محققان مشاهده کردند که مصرف روزانه ۵۰ گرم از این دانه (معادل یک چهارم لیوان) اثر قابل توجهی در کاهش وزن و یا کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف مانند پرفشاری خون و التهاب ندارد.
این دانه حاوی فیبر، پروتئین و مواد مغذی مختلف است. برخی مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که مصرف دانه چیا سبب افزایش حس سیری و کمک به کاهش وزن شده است. اما تا این تاریخ مطالعات انجام شده بر روی انسان این نتایج را اثبات نکرده‌اند.
آیا مصرف دانه چیا می‌تواند مضر باشد؟
• اگرچه نتایج مطالعات مختلف نشان دهنده فواید دانه چیا برای سلامتی است، اما باید به این نکته توجه کنید که قسمت عمده اطلاعات ما در مورد این دانه از مطالعاتی ناشی می‌شود که بر روی حیوانات انجام شده‌اند.
در بسیاری از پژوهش‌های انجام شده شواهدی مبنی بر تاثیر قابل توجه این دانه بر روی التهاب، وزن بدن، قند خون، فشارخون و چربی‌های خون مشاهده نشده است.
• این دانه حاوی کالری است (حدود ۶۹ کیلوکالری انرژی به ازای هر ۱ قاشق غذاخوری دانه چیا). بنابراین، همانند هر ماده غذایی دیگر اگر در مصرف آن زیاده‌روی شود وزن افزایش پیدا می‌کند. اگر به دنبال کاهش وزن یا حفظ وزن خود هستید در مصرف آن حد تعادل را رعایت کنید.
• ممکن است فیبر موجود در دانه چیا در افرادی که عادت به مصرف مواد غذایی پرفیبر ندارند سبب بروز مشکلات گوارشی و نفخ شود. به منظور حل این مشکل باید فیبر رژیم غذایی به تدریج افزایش یافته و به مقدار کافی آب نوشیده شود.
• درسال ۲۰۱۴ گزارش شده است در فردی که این دانه را به صورت خشک مصرف کرده و سپس یک لیوان آب نوشیده انسدادی در لوله مری رخ داده است. زیرا دانه خشک چیا آب را جذب کرده و حجم آن در گلوی فرد افزایش یافته است. توصیه می‌شود دانه چیا ابتدا با آب، سوپ، ماست و .. مخلوط شده و بعد از گذشت چند دقیقه مصرف شود.