گردنبند احتمالا از اولین زیورآلاتی است که توسط بشر مورد استفاده قرار گرفته است. گردنبند ها اغلب در مراسم های آیینی، مذهبی، جادویی و یا مراسم عزاداری و خاکسپاری استفاده می شده و همچنین نشانگر ثروت و موقعیت افراد بوده است پس به این نکته پی می بریم که از فلزات و سنگ های گران بها برای ساختن گردنبند استفاده می شده است.
یکی از اجزای اصلی تشکیل دهنده ی گردنبند یک نوار یا زنجیر است که دور گردن بسته می شود. زنجیرها عموما از جنس طلا، نقره یا پلاتین هستند. هر گردن بند یک قسمت ضمیمه دارد که از آن آویخته می شود و یا درون زنجیر آن قرار می گیرد. این ضمائم شامل آویز، پلاک، طلسم یا صلیب است که از مواد قیمتی یا نیمه قیمتی مانند الماس، مروارید، یاقوت، زمرد، لعل و یا یاقوت کبود برای ساختن آن استفاده می شود.
گردنبند ها بر اساس اندازه به دسته های زیر تقسیم میشوند:
- یقه ای
- شال گردنی
- پرنسسی
- نمایشی
- اپرا
- طنابی یا کمندی
گردنبند های تاریخی
انسان های ماقبل تاریخ اغلب از مواد طبیعی مثل پر، استخوان، صدف و همچنین مواد گیاهی برای ساختن گردنبند استفاده می کردند ولی در عصر برنز جواهرات فلزی جایگزین زینت های پیشا فلزی شدند. اولین شواهد تاریخی که گردنبند های ابتدایی در آن به نمایش در آمده اند مجسمه ها و هنر خاور نزدیک باستان هستند اما اولین گردنبند هایی که در آن فلزات گران بها با آویز های سنگی به کار رفته، در اروپا ساخته شدند.
تمدن های باستانی
در بین النهرین مهره های استوانه ای شکل به نخ کشیده می شدند و به عنوان جواهر استفاده می شدند. در بابل آویزهایی از جنس عقیق، لاجورد و طلا از یک زنجیر طلا آویخته می شدند. سومریان باستان از طلا، نقره، سنگ لاجورد و عقیق مهره می ساختند و برای ساختن گردنبند آن ها را به ریسمان می کشیدند. در مصر باستان از انواع مختلفی از گردنبند استفاده می شده است. طبقات پایین اجتماع، یقه هایی با تزئینات طبیعی برای مراسم مذهبی، جشن ها و عزاداری ها می پوشیدند. این یقه ها معمولا با شیشه، سفال و مهره های تو خالی تزئین می شد. این مهره ها از مواد قیمتی و نیمه قیمتی ساخته می شد و به نخ کشیده می شد. طبقات بالای اجتماع از گردنبند هایی با آویز طلا ها به شکل گیاهان استیلیزه، حیوانات و حشره ها استفاده می کردند. در این دوره از تعویذ یا چشم نظر برای ساخت گردنبند بهره گرفته شد.
در تمدن کرٍت باستان تمام طبقات اجتماعی اعم از کشاورزان از گردنبند استفاده می کردند. دهقانان سنگ ها را به نخی از جنس درخت کتان متصل می کردند اما افراد متمول از مهره هایی از جنس عقیق، مروارید، آمیتیس و کوآرتت استفاده می کردند. آویز هایی به شکل پرندگان، حیوانات و انسان که از مهره ها ی این گردنبند ها آویزان می شدند.
یونان باستان
در یونان باستان گردنبند هایی بسیار ظریف با کمک هنر مسگری ساخته شدند. برای اولین بار انواع جدیدی از زنجیر- زنجیر های چندلایه که به هم بافته می شدند-ساخته شدند. تزئینات این زنجیر ها شامل موارد زیر بود:
- گل و بوته هایی با لعاب سبز یا آبی
- اشکال حیوانی
- آویز هایی به شکل یا فرم گلدان که تارهایی از انتهای آن آویخته می شد.
هم چنین زنجیر های بلند طلا با آویز کنده کاری شده به همراه یک ظرف کوچک عطر که از آن آویخته می شد بسیار رواج داشتند.
سبک های جدیدی در دوره ی هلنی بال و پر گرفتند:
- گردنبندها وقطعات رنگارنگٍ جواهر که توسط سنگ های رنگی ساخته و پرداخته می شدند
- فینیال سر حیوانات
- آویز های نیزه شکل
- آویز هایی به شکل غنچه و شکوفه
در تمدن اتروسک برای اولین بار از تکنیک گرانولیشن بهره گرفته شد. در این تکنیک سطح جواهر با گوی ها و دانه های ریزی از جنس فلزات گران بها پوشیده می شود.
اتروسکی ها مهره های فلزی را با تکنیک گرانولیشن تزئین می کردند و آن ها را همراه با دیگر مهره ها از جنس شیشه یا سفال لعاب دار از زنجیر می آویختند تا گردنبند های رنگی بسازند.
در رم باستان گردنبند تنها یکی از گونه های مختلف جواهر بود که توسط قشر ممتاز استفاده می شد. گردنبند های طلا و نقره همیشه توسط اشیاء نیمه قیمتی مانند کهربا، مروارید، آمیتیس و همچنین سنگ های قیمتی مانند یاقوت کبود و الماس آراسته می شد. به علاوه ریسمان هایی از مروارید و صفحه های طلای میناکاری شده و سنگ های درخشان ملیله کاری اغلب مورد استفاده قرار می گرفت. البته خیلی از گردنبند های بزرگ و همچنین موادی که برای آراستن گردنبند به کار می بردند از خاور نزدیک وارد می شد. بعدها در این امپراتوری در پی حمله ی بربرها جواهرات رنگی و پر زرق و برق محبوب شدند.
در امپراتوری بیزانت (رم شرقی) ریسمان های مروارید و زنجیرهای پهن طلا بیشتر استفاده می شدند. در این دوره از تکنیک جدید سیاه قلم(مینای سیاه) برای تزئین جواهرات استفاده شد. این تکنیک روی قطعاتی که بیشتر سنگ هایٍ رنگ روشن در آن به کار رفته بود، اجرا می شد. در اوایل دوره ی بیزانتی
شاهد یک گذار و انتقال به جواهراتی با تم مذهبی و مسیحی هستیم که در هنر پیکرتراشی مسیحی به نمایش در آمده است.