راجا یوگا یکی از شاخه های یوگا است. بنابراین کلمه “” رجا “یعنی پادشاه و رجا یوگا به معنای شاهانه یا یوگای سلطنتی. این شاخه از یوگا ریشه در علوم باستان دارد و که در آن ذهن به طور سیستماتیک مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. راجا یوگا اساسا پتانسیل نهفته در انسان است. این نوع از یوگا، یک عامل بالقوه روانی نهفته در هر انسانی وجود دارد. راجا یوگا با استفاده از تکنیک های مختلف ذهن را تحت کنترل قرار می دهد.
راجا یوگا دانشی کامل و در عین حال بسیار دقیق است .راجا یوگا تمام موج‌ها و تغییرات ذهنی را کنترل می‌کند.
بزرگان یوگا می گویند زمانی که هاتا یوگا به پایان می‌رسد راجا یوگا آغاز خواهد شد.
یک هاتا یوگیست کار خود را با آساناها و پرانایاما آغاز می‌کند وبا تمرینات بدنی و تنفسی پرانا و ذهن خود را کنترل می‌کند.
یک راجا یوگی سادانایش را با ذهن آغاز و تمرکز و مراقبه را تمرین می‌کند و بدین شکل ذهن را کنترل خواهد کرد.
راجا یوگا هشت قسمت دارد که به ترتیب زیر است:
۱.یاما : مسک نفس.
۲. نیاما : آداب مذهبی.
۳. آسانا : تمرینات بدنی هاتا یوگا.
۴. پرانایاما : تمرینات تنفسی.
۵.پراتیاهارا: چیرگی بر احساسات.
۶.دهارنا: تمرکز.
۷.دیانا : مراقبه.
۸.سامادهی : آگاهی برتر.
یاما خود به پنج قسمت تقسیم می‌شود که به ترتیب زیر است:
۱.آهیمسا : زندگی بدون خشونت.
۲.ساتیام : حقیقت برتر.
۳. آستیا : دزدی نکردن.
۴. برهما چاریا : تجرد.
۵. آپاریگراها : نداشتن طمع.
نیاما به پنج قسمت تقسیم می‌شود:
۱.ساوچا:خلوص درونی و بیرونی.
۲. سانتوشا : قناعت.
۳.تاپاس : ریاضت.
۴.سوادهیایا : خواندن متون مقدس و تکرار مانتراها.
۵. ایشوارا پرانیدهانا : تسلیم خداوند یکتا بودن و پرستش او.
آهیمسا بی آزاری کامل هم در سطح جسم و هم در سطح ذهن است آهیمسا عشق مثبت است. آهیمسا خوی وحشی آدمی را از بین برده و اراده را قدرتمند می‌کند.
کسی که مراقبه را بدون یاما و نیاما و منش نیکو انجام دهد نمی‌تواند پاداش مراقبه را دریافت کند.
نخست ذهنتان را به وسیله یاما و نیاما پاک کنید سپس به مراقبه‌های منظم بپردازید .در این صورت است که به اشراق خواهید رسید.
تمرینات یاما قولی است جهانی که باید توسط تمامی انسان‌ها انجام شود.
راحتی آسایش و استحکام بدنی در گرو انجام تمرینات منظم آساناهاست.
آساناها به بدن استحکام می‌بخشند و پرانایاماها از گرایشات ذهنی و حواس پرتی جلوگیری می‌کند و انرژی روحانی و قدرت زندگی را در بدن افزایش می‌دهد.
راجا یوگای واقعی با تمرکز آغاز می‌شود و کم کم در جریان تمرکز مراقبه به وجود می آید و در انتها مراقبه به سامادهی خواهد رسید.
حبس دم، برهماچاریا، غذاهای ساتویک، انزوا، سکوت، سات سانگ، به تمرکز و مراقبه کمک خواهد کرد.
خواب زیاد، تلاطم ذهن، وابستگی ذهنی به موضوعات مختلف، آرزوهای کوچک، احساسات، تنبلی، نداشتن برهما چاریا، شکم پرستی موانع اصلی مراقبه هستند.
خواسته‌های خود را کاهش دهید. اغراض نفسانی را کم کنید. مطمئن باشید در یوگا پیشرفت خواهید کرد.
خیلی رفت و آمد نکنید. خیلی حرف نزنید. خیلی قدم نزنید. خیلی نخورید. خیلی نخوابید و خیلی تلاش بیهوده نکنید.
در زمان مراقبه هرگز برای آرام شدن با ذهنتان درگیر نشوید. از اعمال خشن ذهنی در زمان مراقبه بپرهیزید.
اگر فکری در طول مراقبه به ذهنتان راه یافت هرگز با زور آن را از ذهن نرانید. اگر این کار را انجام دهید اراده تان را سرکوب کرده اید و انرژی فراوانی را از دست خواهید داد و خود را خسته خواهید کرد. این کار باعث خواهد شد این افکار دوباره هرچه بیشتر و بیشتر باز گردند. همیشه بدون اعتنا به این افکار از کنار آنها گذر کنید. مانند یک شاهد عمل کنید. این افکار به زودی از بین خواهند رفت.
هرگز روزی را برای مراقبه از دست ندهید. نظم در مراقبه از اهمیت خاصی برخوردار است. زمانی که ذهن خسته است هرگز نمی‌تواند تمرکز کند. شب هنگام از خوردن غذاهای سنگین پرهیز کنید.
ذهن در زمان مراقبه از حالت‌های گوناگونی گذر خواهد کرد، ذهن از سه کیفیت ساتوا راجاس و تامس تشکیل شده است.
پنج بخش اصلی ذهن به ترتیب زیر است:
۱.کشیپتا.سرگردانی.
۲.ویکشیپتا . استنباط کردن.
۳.مودها . نادانی.
۴.اکاگرا. یک جهته بودن.
۵.نیرودها . مقابله کردن.
به وسیله کنترل ذهن ساداکا به سیده‌یهای بزرگی خواهد رسید و بسیار پیشرفت خواهد کرد .آنها به آسامپراجناتا سامادهی و یا کایوالا خواهند رسید.
هرگز سیدهی‌ها را در زندگی روزمره به کار نبرید. سیدهی‌ها بزرگترین وسوسه برای سالک راه معنوی هستند و باعث سقوط و از بین رفتن شما خواهند شد.
یک راجا یوگی باید سامایاما که ترکیبی است از دارنا دیانا و سامادهی را تمرین کند.
ذهنتان را به وسیله آبهیاسا و جلوگیری از اغراض نفسانی کنترل کنید .
هر تمرینی که ذهن را ساکن و آنرا به یک طرف سوق دهد، آبهیاسا نام دارد.
شما باید یوگا را با صبر زیاد، از خود گذشتگی و شوق انجام دهید. با این کار در یوگا به کمال خواهید رسید.
بر تریکوتی با چشمانی بسته تمرکز کنید. این مکان بهترین نقطه برای تمرکز است و ذهن به آسانی کنترل خواهد شد در حقیقت این نقطه یک مکان همیشگی برای ثابت نگهداشتن ذهن است.
وایراگیا نمی‌تواند به تنهایی شما را در بدست آوردن کمال در یوگا حمایت کند شما باید به پارا وایراگیا یا تیورا وایراگیا عمل کنید.
تاپاس و سوادهیایا و ایشواراپرانیدهانا ، کریا یوگا را تشکیل می‌دهند کریا یوگا دل را به سرعت تصفیه خواهد کرد.
مراقبه بر روی لفظ مقدس اوم و معنایش با عشق؛ موانعی را که بر سر راه سادهانای یوگی است از بین خواهد برد و شما را مستقیم به سامادهی خواهد رساند.
پنج عامل زیر بسیار مخرب و رنج آور هستند. یک یوگی باید همیشه از این پنج عامل دوری کند.
۱.آویدیا .جهل.
۲.آسمیتا .خودخواهی.
۳. دوشا.وابستگی‌ها.
۴.راگا . آرزوها.
۵. آبهینیوشا . داشتن زندگی مادی.
این پنج عامل را از بین ببرید. این‌ها شما را از رسیدن به سامادهی باز می‌دارد.
سامادهی دو نوع است:
۱. ساویکالپا یا سامپراجناتا یا سابیجا. در این نوع سامادهی کسی که سعی در کسب آگاهی دارد و کسی که آگاهی را اعطا می‌کند و خود آگاهی هر سه با هم وجود دارد. در اینجا ساماسکاراها از بین نمی‌رود . ساویتارکا . نیریتارکا . ساویچارا . نیرویچارا.ساسمیتا.ساآناندا از اشکال مختلف ساویکالپا سامادهی هستند.
۲. نیرویکالپا یا آسامپراجناتا یا نیربیجا .
یک بهاکتا، بهاوا سامادهی خواهد گرفت .یک جنانی، بادهاسامادهی خواهد گرفت و یک راجا یوگی، نیرودها سامادهی خواهد گرفت.